Landschapsbeheer Oss

Projecten Oss Zuid

Inrichtingsplan De Stelt (2000)

In het kader van de natuurcompensatie voor het nieuwe industrieterrein Vorstengrafdonk heeft Landschapsbeheer Oss een inrichtingsplan voor het cultuurhistorisch waardevolle gebied de Stelt in Oss-zuid opgesteld. In dit gebied is het karakter van het oude kampenlandschap zoals dit einde 19e eeuw bestond nog herkenbaar, ondanks dat er in dit gebied ook veel verloren is gegaan. Veel kleine akkers waren samengevoegd, van houtwallen zijn nog slechts restanten over en maïsteelt overheerste het gebruik. Ongeveer 8 ha in dit ca 120 ha grote gebied (met weide- en akkerland, bos en particulier terrein) wordt momenteel door Landschapsbeheer Oss onderhouden. Door verschralend beheer ontstaan hier nu op voormalige maïsakkers bloemrijke hooi- en weilanden.

Herintroductie graanakkers (2002)

Met de herintroductie van de graanteelt in De Stelt is een belangrijke stap gezet in de herontwikkeling van een cultuurhistorisch waardevol landschap. Hierin nemen akkers met oa rogge, spelt, gerst en boekweit met de begeleidende akkeronkruiden weer een vaste positie in. De akkers liggen in een lappendeken van houtwallen met eeuwenoude eikenstobben, hakhoutbosjes, hooilandjes en weitjes die worden doorsneden door oude zandwegen.

Cranberry's in Oss (2005)

Landschapsbeheer Oss is samen met de projectpartners Bes Nederland BV en PPO (Praktijkonderzoek Plant en Omgeving, Landbouwuniversiteit Wageningen), in Oss begonnen met een absolute primeur voor Nederland, de teelt van (biologische)cranberry’s in een van oorsprong agrarische omgeving.

Met het cranberryproject leveren we niet alleen een bijdrage aan het opbouwen van kennis van de teelt van cranberry’s op grotere schaal (als voorbeeldproject voor andere agrariërs of fruittelers). Ook het opzetten van een op cranberryproducten gebaseerde keten in de regio Oss behoort tot de doelstelling. Doordat zowel teelt als verwerking en afzet binnen de streek wordt gerealiseerd krijgt Oss er in de toekomst ook een aantrekkelijk toeristisch product bij.

De gelijkenis van cranberryvelden met heidevelden maakt de cranberryteelt landschappelijk inpasbaar en geschikt voor kleinschalige, kwetsbare gebieden, zoals bijvoorbeeld de Maashorst. Door de biologische teelt is er bovendien eenminimale belasting van het natuurlijk milieu.

Bermen en zomen (2002)

Speciale aandacht krijgen de bermen en zomen in Oss-zuid. Vooral de bermen langs de eeuwenoude zandwegen hebben het zwaar te verduren . Daar waar agrarische percelen grenzen aan de zandweg hebben ze zwaar te lijden. Vaak worden ze omgeploegd, of verreden. Bij onze akkers is een berm van minstens drie meter ingericht als buffer tussen de weg en het bouwland. In deze berm vinden de streekeigen planten weer hun plekje. Het streven is om langs alle zandwegen weer bermen terug te brengen. Maar daar is ook de medewerking van andere grondgebruikers voor nodig, iets waarvoor wij ons blijvend inzetten.

Ook de overgangen tussen agrarisch land en bospercelen (veelal eikenhakhout) zijn vaak scherp. De typische zoomvegetaties, worden vaak "meegeploegd". Enkele grondeigenaren en –gebruikers hebben reeds toegezegd de "laatste meters" te ontzien, zodat zich daar weer een struweel kan ontwikkelen van o.a. braam, vlier en kruiden. 

Akkerranden (2002)

De akkerranden langs onze graanakkers in de Stelt zijn ingezaaid met een gras/wildbloemmengsel. Uiteraard alleen met inheemse akker(on)kruiden die op dit soort droge zandgronden voorkomen.

Het doel hiervan is om randen te creëren waarin ook meerjarige planten zich blijvend kunnen vestigen. De eenjarige soorten zullen zich vanuit de randen ook in de akker kunnen verspreiden, waardoor op den duur een graanakker kan ontstaan waarvan de typische eenjarige akkeronkruiden als Korenbloem, Klaproos, Akkerviooltje en Gele Ganzebloem blijvend deel uitmaken. In de akkerranden kunnen meerjarige soorten als Margriet, Duizendblad, Blauwe Vlas en Teunisbloem zich blijvend vestigen.

Op sommige plaatsen komen deze meerjarige akkeronkruiden nog in het gebied voor, maar op veel plaatsen hebben ze door de langdurige maïsteelt het onderspit moeten delven, voornamelijk doordat de planten in het voorjaar telkens weer ondergeploegd werden.

Struinroute Stelt en Elzen (2004)

De wandelroute die in de Stelt is uitgezet kan met recht een landschapsroute worden genoemd. Hier kun je het landschap nog “lezen”. De eeuwenoude verkaveling, bolle akkers, de laatste heideontginning (“Nieuwland”) en de historische zandwegen roepen een beeld op van “toen”. Op de wandeling van ca 5 km kom je nog een grote diversiteit aan landschapselementen tegen. Graanakkers, omzoomd door bloeiende akkerranden, houtwallen, hakhoutbosjes, cranberryvelden, bloemrijke wei- en hooilanden, paardenweitjes, een historische boerderij maar ook nog maïsvelden geven een gevarieerd beeld van het huidige landgebruik. 

De route is aangegeven door palen met een gele kop. Een startpunt ligt bij de kruising van de Koningsweg en de Benedictuslaan (nabij het voormalige klooster). Vandaar het gebied inlopend kom je vanzelf de routepalen tegen.

Aanleg houtwallen en -singels (vanaf 2002)

Als “natuurcompensatie” voor werkzaamheden elders, waar bomen zijn gekapt, zijn al enkele nieuwe houtwallen in Oss-zuid aangeplant. De nieuwe beplanting sluit altijd aan op restanten van oude wallen. Hiermee is een stukje herstel van het karakteristieke oude kampenlandschap ingezet. Richtinggevend is een oude kaart van 1880 van dit gebied, waar alle houtwallen en -singels op staan aangegeven. De huidige verkaveling is nog vrijwel gelijk als op deze kaart staat, wat aangeeft dat we te maken hebben met een betrekkelijk ongeschonden gebied, waar de ruilverkavelingen aan voorbij zijn gegaan.

In 2007 is weer 3500 m2 houtwal aan het areaal toegevoegd, oftewel bijna 1200 meter van 3 meter breed. Om de jonge aanplant te beschermen tegen de vele konijnen in dit gebied is er rondom een licht hekwerk van gaas geplaatst, dat op ca 30 cm wordt ingegraven. Niet erg mooi misschien in het begin, maar we hebben de ervaring dat het erg moeilijk is vanwege de grote konijnendichtheid de planten de eerste twee jaar in stand te houden. Als de beplanting eenmaal groot genoeg is, na ongeveer drie jaar, wordt het hekwerk weer verwijderd.

Landerij VanTosse (vanaf 2012)

Wat moeten we ons daar nu bij voorstellen, Landerij VanTosse? Welnu, dat is de naam die Landschapsbeheer Oss heeft gekozen voor de in 2011 verworven voormalige heemtuin Cumberland. Met de Landerij VanTosse wordt uiting gegeven aan het toekomstige karakter van de voormalige heemtuin en naaste omgeving. Het is de bedoeling dat het een centrum wordt van waaruit tal van activiteiten worden uitgevoerd die zijn gericht op de beleefbaarheid van het agrarisch landschap en dan met name op de biodiversiteit van het land zoals die pakweg 50 jaar geleden nog bestond. De ligging van de Landerij VanTosse is dan ook ideaal: midden in het kleinschalige, niet door ruilverkavelingen aangetaste kampenlandschap van Oss-zuid (Stelt/Elzen).

Sinds 2000 is Landschapsbeheer Oss in dit gebied bezig met kleinschalige agrarische activiteiten. Met name de herintroductie van de graanakkers met oude gewassen (spelt, rogge haver, boekweit) heeft al veel bijgedragen aan de beleefbaarheid van het gebied, waar tal van begeleidende akkeronkruiden als klaproos, gele ganzenbloem en korenbloem inmiddels weer een vaste plek hebben verworven. Deze activiteiten blijven dan ook centraal staan bij de Landerij VanTosse. Diverse graansoorten, maar ook cranberries worden hier verbouwd voor de lokale markt, zodat met recht de merknaam VanTosse (uit Oss!) aan de afgeleide producten gegeven kan worden.

Voor de verdere inrichting van tuin en gebouw is een subsidieverzoek ingediend. In afwachting daarvan zijn de vrijwilligers van Landschapsbeheer Oss alvast bezig met kleinschalige (opruim)werkzaamheden en wordt een inrichtingsplan voor de tuin opgesteld. De tuin wordt als biodiversiteitstuin ingericht waar tal van gewassen een plaats krijgen die op een of andere manier als nutsplant zijn of worden gebruikt. Denk hierbij aan niet alleen aan de basis voedselgewassen, maar ook bv eetbare bloemen, kruiden, geurplanten of planten waar kleurstoffen uit worden gewonnen.

Voor de Landerij VanTosse is een aparte website opgericht: www.landerijvantosse.nl

Bijenranden en bijenvelden (vanaf 2009)

In samenwerking met de lokale bijenverenigingen van Oss zijn vanaf 2009 speciale bijenranden ingezaaid met een groot aandeel nectarplanten. Deze bijenranden worden jaarlijks opnieuw gezaaid, dit in tegensteling tot de akkerranden die uitsluitend streekeigen soorten bevatten en die, na eenmaal inzaaien, elk jaar spontaan weer terugkomen. De bijenranden bevatten, naast de inheemse akkeronkruiden, ook nectarplanten als Phacaelia, gele mosterd, boekweit en zonnebloem.

Vanaf 2012 worden de bijenranden aangevuld met een extra groot bijenveld van ca 30 are.

Gedenkbos

De belangstelling voor een levend en groeiend gedenkteken is groot en het waarom van het planten van een gedenkboom in het GedenkbOSS is voor iedereen anders. Elke boom heeft er zijn eigen boodschap. De reden of aanleiding de boom te planten kan heel divers zijn. Een huwelijk, geboorte, verjaardag, ambtsjubileum, overlijden, maar ook een bedrijfsopening, emigratie of bijvoorbeeld als symbool voor de vrijheid kan de aanleiding zijn.

Uiteindelijk resulteert dit in een bos vol verhalen over het leven van mensen. Het zijn  de bomen die gebeurtenissen en herinneringen levend houden, bij elkaar een bos vormend om in te recreëren, te genieten van de natuur en te spelen. Een bos voor de toekomst!

De beoogde locatie voor het gedenkbos is gelegen in het landschapspark Stelt/Elzen tussen Oss en Heesch. Het gedenkbos wordt in 2012 gerealiseerd.